Stres ve Tükenmişlik Sendromu

Tükenmişlik, aşırı miktarda ve uzun süreli strese maruz kalma sonucunda ortaya çıkan duygusal, zihinsel ve fiziksel yorgunluk, bitkinlik halidir. Kişi kendisini tekrarlayan baskı altında ezilmiş ve sürekli gelen istekleri karşılamaz durumda hissettiğinde ortaya çıkar. Stres devam ettikçe kişi söz konusu olaylara olan ilgisini ve motivasyonunu gittikçe kaybeder.

Tükenmişlik, üretkenliği ve enerjiyi azaltır, kişiyi çaresiz, umutsuz, umursamaz ve öfkeli bir duruma getirir. Zaman geçtikçe daha fazla verecek bir şeyin kalmadığı duygusu ve yabancılaşma ortaya çıkar.

Bazı günler birçok kişi kendisini sıkılmış, çok fazla yük altında kalmış, yeterince takdir edilmemiş, hiçbir başarısı farkedilmemiş durumda hissedebilir. Böyle zamanlarda sabahları yataktan çıkmak bile işkence haline gelebilir. Bu duygular arada sırada hissedildiğinde normal olarak karşılanabilirken sık sık yaşanır hale geldiyse tükenmişlik sendromuna işaret ediyor olabilir.

STRES VE TÜKENMİŞLİK ARASINDAKİ FARK

Tükenmişlik (Burnout), aşırı düzeyde strese maruz kalmanın sonucu olabilir ancak aşırı düzeyde stresle ile aynı şey değildir. Stresin içeriğinde temel nokta  “çok fazla”dır. Fiziksel ve psikolojik anlamda kişinin üzerinde çok fazla miktarda baskı vardır streste. Bununla birlikte, stres altında olan kişiler ters giden şeyleri kontrol altına alabilirlerse kendilerini daha iyi hissedeceklerini düşünebilirler.

Tükenmişlik ise “yeterli olmamak” hakkındadır. Tükenmiş olmak demek boş hissetmek, motivasyondan yoksun olmak, umursamamaktır. Tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler genellikle durumlarında olumlu bir değişiklik olacağı umudunu taşımazlar. Ağır stresin sorumluluklar içinde boğulmak olduğu düşünülürse tükenmişlik tamamen çorak bir arazide kalmaya benzer. Stres ve tükenmişlik arasındaki bir diğer fark da kişi, stres altında olduğunun farkında olurken tükenmişlik yaşadığını her zaman farketmeyebilir. Stres altındaki kişi aşırı sorumluluk ve stres yaratan durum ve kendisi arasında bağlantı hissederken tükenmişlik durumunda bağlantısızlık ve yabancılaşma söz konusudur. Yine stres altında birey duygularını tepkisel olarak ortaya koyar anca tükenmişlik yaşayan bireyin duyguları körelir. Stres altında yaşanan “telaş” duygusunun yerini tükenmişlikte çaresizlik ve umutsuzluk alır.

Bireyin stres tolerans düzeyi hissedilen stres miktarını ve tükenmişlik yaşamaya ne kadar yakın olabileceğini belirler. Bazı kişiler hafif strese kalmalarına rağmen tolerans düzeyleri düşük olduğundan tükenmişlik yaşayabilirken ağır strese maruz kalan bazı kişiler stresi daha iyi tolere edebiliyorlarsa tükenmişlik yaşamayabilirler.

NEDENİ

Tükenmişlik sendromunun birçok nedeni olabilir. Çoğunlukla iş ve işyerinden kaynaklanır ancak aşırı çalıştığını ve hakettiğinden az değer gördüğünü hisseden herkes risk altındadır. Yani bu durum bir ofis çalışanının da,  ev işleri, çocuklar ve/veya yaşlı, hasta bir ebeveynin bakımını uzun süredir üstlenmiş olan bir annenin de başına gelebilir. Stresli bir iş ve çok fazla sorumluluk bu rahatsızlığın ortaya çıkması için tek başına yeterli değildir. Yaşam tarzı ve bazı kişilik özellikleri de görülme oranına katkıda bulunur. İşten arta kalan zamanınızda ne yaptığınız, ve dünyaya nasıl baktığınız bile sizi bu sendromu yaşamaya daha açık hale getiren faktörlerdir.

Eğer siz de:

• Her günü kötü bir gün gibi yaşıyorsanız
• İşiniz ya da evinizle ilgilenmek enerjinizi boşa harcamak gibi geliyorsa
• Kendinizi sürekli yorgun hissediyorsanız
• Günün çoğu sıkıcı, tekdüze işlerle geçiyorsa
• Ne yapsanız bir fark yaratmadığınız ya da takdir edilmediğinizi hissediyorsanız
• Geceleri uyuyamıyorsanız
• Sabahları uyanıp yataktan çıkmak işkence gibi geliyorsa tükenmişlik sendromu yaşıyor olabilirsiniz.

Tükenmişlik sendromunun olumsuz etkileri ev, aile ve sosyal hayatınız da dahil hayatınızın her alanına yayılabilir. Uzun vadede bağışıklı sisteminin zayıflamasına neden olarak soğuk algınlığı, grip gibi hastalıklara daha kolay yakalanmanıza neden olabilir. Bireye verdiği fiziksel ve psikolojik zararlar nedeniyle tükenmişlik ile başetmeye çalışmak, bu konuda yardım almak önemlidir.  Eğer erken aşamalarda farkedilirse basit stresle başetme tekniklerini kullanarak, önceliklerinizi yeniden belirleyerek kısa sürede tekrar toparlanmanız mümkündür.